نوروپاتی دیابتی چیست؟
نوروپاتی دیابتی، یک عارضه جدی و شایع دیابت نوع یک و دو است، در واقع نوعی آسیب عصبی ناشی از قندخون طولانی مدت است. این عارضه معمولا به آهستگی و گاهی در طی چند دهه گسترش پیدا می‌کند. اگر مبتلایان به دیابت، متوجه بی حسی، سوزن سوزن شدن، درد یا ضعف در دست و پا هستند باید حتما بلافاصله به پزشک مراجعه کنند زیرا این علائم از نشانه‌های اولیه نوروپاتی محیطی هستند.
بی حسی پا معمولا زمانی خطرناک است که بیمار درد را احساس نمی‌کند و زخمی در پا ایجاد می‌شود. در مواردی که نوروپاتی محیطی شدید و یا طولانی مدت است، فرد در معرض آسیب و عفونت قرار می‌گیرد. در موارد جدی که بهبود زخم به کندی صورت می‌گیرد و عفونت گسترش می‌یابد می‌تواند منجر به قطع عضو شود.
آیا علائم نوروپاتی دیابتی را می‌شناسید؟
علائم ایجاد شده به ناحیه آسیب دیده بستگی دارد. علائم و نشانه‌های متفاوتی از انواع مختلف نوروپاتی دیابتی شامل موارد ذیل است:
- حساسیت به لمس کردن
- مشکل در هماهنگی در هنگام پیاده روی
- بی حسی یا درد دست یا پا
- احساس سوزش در پا به خصوص در شب
- ضعف عضلانی
- نفخ و احساس پر بودن
- حالت تهوع، سوء هاضمه یا استفراغ
- اسهال یا یبوست
- سرگیجه هنگام ایستادن
- تعریق بیش از حد یا کاهش بیش از حد تعریق
- مشکلات مثانه مانند عدم خالی شدن کامل مثانه
- خشکی واژن
- اختلال در نعوظ
- مشکل بینایی
- افزایش ضربان قلب
آیا می‌دانید نوروپاتی دیابتی انواع مختلفی دارد؟
نوروپاتی محیطی
متداول‌ترین نوع نوروپاتی است که معمولا پاها را درگیر می‌کند اما گاهی اوقات هم می‌تواند روی دست‌ها تاثیر بگذارد. علائم مختلفی وجود دارد که از متوسط تا شدید در افراد مختلف متفاوت می‌باشد. این علائم شامل موارد ذیل می‌باشد:
- بی حسی
- احساس سوزن سوزن شدن یا بی حسی
- حساسیت شدید به لمس
- عدم حساسیت به دمای گرم و سرد
- درد شدید یا گرفتگی
- از دست دادن تعادل یا هماهنگی
برخی از بیماران علائم را بیشتر در شب تجربه می‌کنند. افراد مبتلا به دیابت که نوروپاتی محیطی دارند اگر آسیب یا زخمی در پایشان ایجاد شود آن را حس نمی‌کنند و چون این افراد غالبا گردش خون ضعیفی دارند و همین امر بهبود زخم‌ها را با شکل مواجه می‌کند در نتیجه خطر عفونت بالا می‌رود و در موارد شدید می‌تواند منجر به قطع عضو شود.
نوروپاتی خودکار یا اتونوم (autonomic)
دومین نوع رایج نوروپاتی در مبتلایان به دیابت این نوع نوروپاتی است. سیستم عصبی خودمختار بدن مسئول فعالیت سیستم‌هایی در بدن است که فرد هیچ کنترل آگاهانه‌ای روی فعالیت آن‌ها ندارد، در واقع بسیاری از اندام‌ها و ماهیچه‌ها توسط آن کنترل می‌شوند. از جمله:
دستگاه گوارش، غدد عرق، اندام‌های جنسی، مثانه و سیستم قلبی عروقی
مشکلات گوارشی
آسیب عصبی به دستگاه گوارش ممکن است عامل اختلالات زیر شود:
- یبوست
- اسهال
- مشکلات بلع
- گاستروپارزی (تخلیه خیلی کند معده به داخل روده کوچک)
گاستروپارزی باعث تاخیر در هضم می‌شود، که می‌تواند با گذشت زمان منجر به تهوع و استفراغ شود. در این مواقع فرد خیلی سریع احساس پری و سیری می‌کند و نمی‌تواند یک وعده غذایی را کامل کند. هضم با تاخیر باعث عدم کنترل سطح قندخون می‌شود.
مشکلات جنسی و مشکلات مربوط به مثانه
نوروپاتی خودکار یا اتونوم ممکن است با تاثیر روی اندام‌های جنسی اختلالاتی از جمله اختلال نعوظ، خشکی واژن یا مشکل در رسیدن به ارگاسم شود. همچنین در مثانه می‌تواند باعث بی اختیاری ادرار یا دشواری در خالی شدن کامل مثانه شود.
مشکلات قلبی عروقی
زمانی که اعصاب کنترل کننده ضربان قلب و فشار خون آسیب می‌بینند، پانچ آن‌ها کندتر از حالت معمول می‌شود. ممکن است فرد هنگام ایستادن افت فشار خون و سرگیجه را تجربه کند.
این نوع نوروپاتی باعث ضربان قلب غیر طبیعی می‌شود و تشخیص برخی از علائم حمله قلبی را دشوار می‌کند. به دلیل وجود آسیب اعصاب ممکن است هنگامی که اکسیژن کافی به قلب به قلب نمی‌رسد فرد احساس درد قفسه سینه نداشته باشد.
اگر فردی نوروپاتی خودکار دارد باید علائم هشدار دهنده دیگری را برای حمله قلبی مد نظر داشته باشد. از جمله تعریق فراوان، درد در بازو، درد در کمر، درد در گردن، درد در فک یا معده، تنگی نفس، حالت تهوع و سبکی سر
نوروپاتی پروگزیمال
یک مشکل نادر نوروپاتی، نوروپاتی پروگزیمال است که به نام آمیوتروفی دیابتی نیز شناخته می‌شود. این نوع نوروپاتی بیشتر در افراد بالای 50 سال مبتلا به دیابت نوع دو و اغلب در مردان دیده می‌شود.
این نوع نوروپاتی اغلب روی باسن، ران‌ها و ساق پا تاثیر می‌گذارد. فرد ممکن است درد ناگهانی و گاهی شدید را تجربه کند. ضعف عضلات در پاها ممکن است ایستادن بدون کمک را برای فرد دشوار کند. آمیوتروفی دیابتی معولا روی یک طرف بدن تاثیر می‌گذارد. خوشبختانه بیشتر افراد طی چند سال حتی بدون درمان بهبود می‌یابند.
نوروپاتی کانونی
نوروپاتی کانونی یا مونونوروپاتی هنگامی رخ می‌دهد که به یک عصب خاص یا گروه عصبی، آسیب وارد شود و باعث ضعف در ناحیه آسیب دیده شود.
این اتفاق اغلب در دست، سر، تنه یا پا رخ می‌دهد. به طور ناگهانی ظاهر می‌شود و معمولا بسیار دردناک است.
همانند نوروپاتی پروگزیمال، اکثر نوروپاتی‌های کانونی در طی چند هفته یا چند ماه از بین می‌روند و هیچ آسیبی به جای نمی‌گذارند. شایع‌ترین نوع آن سندرمم تونل کارپال است. می‌توان گفت 25 درصد از مبتلایان به دیابت درجاتی از فشار عصبی را در مچ دست خود دارند.
علائم نوروپاتی کانونی چیست؟
- درد
- بی حسی
- سوزن سوزن شدن انگشتان دست
- عدم توانایی در تمرکز
- دوگانه بینی
- درد پشت چشم
- فلج بل
- درد در جلوی ران
- درد در قسمت تحتانی ران
- درد در ناحیه لگن
- درد قفسه سینه
- درد معده
- درد داخل و خارج پا
- ضعف در انگشتان پا
علت ایجاد نوروپاتی دیابتی چیست؟
علت اصلی نوروپاتی دیابتی قندخون بالاست که برای مدت طولانی کنترل نشده است اما عوامل دیگری هم در ایجاد آن دخیل هستند.
- آسیب به رگ‌های خونی ناشی از سطح کلسترول بالا
- آسیب مکانیکی مانند صدمات ناشی از سندرم تونل کارپال
- سبک زندگی نامناسب مثل مصرف مشروبات الکلی یا کشیدن سیگار
- مقدار کم ویتامین B12
در خصوص کمبود ویتامین B12 این نکته حائز اهمیت است که داروی متفورمین که یک داروی رایج برای درمان دیابت است می‌تواند سطح ویتامین B12 را کاهش دهد از این رو فرد حتما باید مقدار ویتامین B12 خود را توسط آزمایش چک کند.
آیا نوروپاتی دیابتی درمانی دارد؟
متاسفانه هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد اما فرد می‌تواند با کنترل سطح قندخون در محدوده نرمال باعث کاهش احتمال ابتلا به آن شود و یا اینکه سرعت پیشرفت آن را کاهش دهد. همچنین ترک سیگار و ورزش منظم بسیار کمک کننده هستند.
منابع علمی: