نفروپاتی دیابتی یک نوع بیماری پیشرونده کلیه است که ممکن است در مبتلایان به دیابت رخ دهد. ابتلا به دیابت نوع یک و دو، فشار خون بالا و وجود سابقه بیماری‌های کلیه در خانواده از جمله فاکتورهای خطر ابتلا به نفروپاتی است. بیش از 40 درصد موارد نارسایی کلیه در اثر دیابت ایجاد می‌شوند.
در واقع دیابت شایع‌ترین علت بیماری کلیوی مرحله نهایی (end – stage) می‌باشد.End – Stage Renal Disease (ESRD) پنجمین و آخرین مرحله نفروپاتی است.
از آنجایی که نفروپاتی دیابتی به آرامی پیشرفت می‌کند در نتیجه با درمان زود هنگام می‌توان پیشرفت بیماری را کند و یا حتی متوقف کرد.
لزوما همه موارد نفروپاتی به ESRD یا نارسایی کلیه پیشرفت نخواهد کرد و همچنین همه مبتلایان به دیابت دچار نفروپاتی نخواهند شد.
آیا از علائم نفروپاتی دیابتی اطلاع دارید؟
آسیب به کلیه‌ها در مراحل اولیه معمولا علائم قابل توجهی ندارد و فرد تا زمانی که به مراحل نهایی بیماری مزمن کلیه مبتلا نشود ممکن است هیچ علائمی را تجربه نکند.
علائم ESRD چیست؟
- خستگی
- احساس ناخوشایند کلی
- سردرد
- خارش و خشکی پوست
- حالت تهوع یا استفراغ
- تورم بازوها و پاها
چه عواملی نفروپاتی دیابتی را ایجاد می‌کند؟
هر کلیه حدود یک میلیون نفرون دارد. نفرون‌ها ساختارهای کوچکی هستند که مواد زائد را از خون فیلتر می‌کنند.
دیابت باعث ضخیم شدن و ایجاد اسکار در نفرون‌ها می‌شود و همین امرباعث می‌شود نفرون‌ها به خوبی عمل نکنند و فیلتر ضایعات کمتر از قبل عمل کند و مایعات از بدن خارج شود.
طی این اتفاقات نوعی پروتئین به نام آلبومین از طریق ادرار دفع می‌شود که با اندازه‌گیری آن می‌توان بیماری را تشخیص داد و یا میزان پیشرفت نفروپاتی دیابتی را اندازه‌گیری کرد.
علت دقیق بروز این بیماری در مبتلایان به دیابت ناشناخته است، اما به نظر می‌رسد در عوامل قندخون بالا و فشار خون بالا در آن دخیل هستند، این دو عامل به کلیه‌ها آسیب رسانده و باعث می‌شوند که کلیه‌ها نتوانند مواد زائد را فیلتر کرده و آب را از بدن خارج کنند.
از دیگر فاکتورهای خطر ابتلا به نفروپاتی دیابتی می‌توان به عوامل ذیل اشاره کرد:
- نژاد آفریقایی- آمریکایی، نژاد اسپانیایی، نژاد هندی- آمریکایی….
- سابقه خانوادگی بیماری کلیه
- ابتلا به دیابت قبل از 20 سالگی
- سیگار کشیدن
- اضافه وزن یا چاقی
تشخیص نفروپاتی دیابتی چگونه انجام می‌شود؟
آزمایش دفع میکرو آلبومین در ادرار
معمولا در ادرار افراد سالم آلبومین وجود ندارد پس وجود آلبومین در ادرار نشانه آسیب کلیه است.
آزمایش BUN
این آزمایش وجود نیتروژن اوره را در خون بررسی می‌کند. نیتروژن اوره هنگام تجزیه پروتئین شکل می‌گیرد. وجود نیتروژن اوره بالاتر از میزان طبیعی در خون ممکن است نشانه نارسایی کلیه باشد.
آزمایش کراتینین سرم
در حالت عادی کلیه‌ها کراتینین را از طریق ادرار دفع می‌کنند اما با آسیب به کلیه‌ها کراتینین به درستی از خون خارج نمی‌شود.
سطح بالای کراتینین در خون به معنای عدم عملکرد صحیح کلیه‌ها می‌باشد.
پزشک با استفاده از سطح کراتینین، میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR) را تخمین می‌زند و از آن برای سنجش عملکرد کلیه‌ها استفاده می‌نماید.
بیوپسی (نمونه برداری) کلیه
گاهی اوقات پزشک برای تشخیص نفرواتی دیابتی بیوپسی کلیه‌ها را پیشنهاد می‌دهد که در این صورت یک نمونه کوچک از یک یا هر دو کلیه زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود.
روند پیشرفت بیماری کلیه چگونه اتفاق می‌افتد؟
بیماری کلیه 5 مرحله دارد. در مرحله اول که خفیف‌ترین مرحله بیماری است، عملکرد کلیه با درمان بهبود پیدا می‌کند و مرحله پنجم شدیدترین شکل نارسایی کلیه است که عملکرد کلیه کاملا از بین می‌رود و فرد به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز پیدا می‌کند.
معمولا پزشک با استفاده از میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR) می‌تواند مرحله بیماری را تشخیص دهد و نسبت به درمان مناسب اقدامات لازم را انجام دهد.
| میزان آسیب و تاثیر آن روی عملکرد | GFR | Stage (مرحله) |
| مرحله خفیف، به کلیه آسیب رسیده است اما عملکرد آن در سطح نرمال است | 90+ | 1 |
| کلیه‌ها آسیب دیده‌اند و برخی از عملکردها را از دست داده‌اند | 60الی89 | 2 |
| کلیه‌ها تا 50 درصد از عملکرد خود را از دست داده‌اند و گاهی با مشکلات استخوانی همراه است | 30الی59 | 3 |
| آسیب بسیار شدید | 15الی29 | 4 |
| نارسایی کلیه و نیاز به دیالیز یا پیوند | 15> | 5 |
نفروپاتی دیابتی چگونه درمان می‌شود؟
داروها
اولین قدم پایین نگه داشتن سطح قندخون است. فرد باید به طور منظم میزان قندخون را کنترل کند همچنین گاهی اوقات پزشک از مهارکننده‌های ACE و یا مسدود کننده‌های آنژیوماتیسن (ARB) و یا سایر داروها فشار خون بیمار را کنترل کند.
رژیم غذایی و تغییر سبک زندگی
- محدود کردن میزان مصرف پروتئین‌ها
- مصرف چربی‌های سالم و محدود کردن مصرف روغن‌ها و اسیدهای چرب اشباع شده
- کاهش میزان سدیم به میزان 1500 تا 2000 میلی گرم/ دسی لیتر و یا کمتر
- محدود کردن مصرف پتاسیم (محدودیت مصرف موز، آووکادو، اسنفاج)
- محدود کردن مصرف غذاهای حاوی فسفر زیاد مانند ماست، شیر و گوشت‌های فرآوری شده
درمان ESRD
در صورت ابتلا به ESRD علاوه بر درمان در مراحل اولیه بیماری کلیوی بیمار به دیالیز یا پیوند کلیه نیز احتیاج دارد.
دیالیز روشی است که فیلتر کردن مواد زائد از خون کمک می‌کند. دو نوع روش دیالیز وجود دارد:
همودیالیز و دیالیز صفاقی که بسته به بیمار پزشک نوع دیالیز را انتخاب می‌کند.
گزینه دیگر برای درمان، پیوند کلیه است که موفقیت هر یک از روش‌های گفته شده در هر شخص متفاوت است.
نکاتی برای داشتن کلیه‌های سالم در مبتلایان به دیابت
- پایین نگه داشتن و کنترل سطح قندخون
- درمان و مدیریت فشار خون بالا
- نکشیدن سیگار
- کاهش وزن
- کاهش مصرف نمک
- رعایت رژیم غذایی سالم مانند گوشت بدون چربی، غلات کامل و چربی‌های سالم
- انجام ورزش روزانه
منابع علمی:
worldkidneyday.org/faqs/take-care-of-your-kidneys/8-golden-rules/
ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3083882/
kidney.org/atoz/content/dialysisinfo
ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4459725/
kidney.org/patients/peers/stage4
kidneyfund.org/prevention/live-healthy/?referrer=https://www.google.com/#healthy_eating
mayoclinic.org/food-and-nutrition/expert-answers/faq-20058408
ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4484995/
mayoclinic.org/diseases-conditions/diabetic-nephropathy/basics/definition/con-20035589