عفونت دستگاه ادراری (UTI) چیست؟

عفونت دستگاه ادراری معمولا توسط باکتری‌ها ایجاد می‌شود اما گاهی قارچ‌ها عامل این عفونت هستند و در موارد نادری ویروس‌ها می‌توانند عامل آن باشند. عفونت دستگاه ادراری (UTI) در هر نقطه از دستگاه ادراری شامل کلیه‌­ها، مجاری ادراری و مثانه می‌تواند رخ دهد.

علائم عفونت ادراری

علائم عفونت دستگاه ادراری تحتانی شامل موارد ذیل می‌باشد:

1. سوزش ادرار
2. تکرر ادرار با میزان کم ادرار
3. ادرار خون آلود
4. ادرار کدر
5. ادرار به رنگ چای یا نوشابه
6. ادرار با بوی تند
7. درد لگن در خانم‌ها
8. درد رکتال در آقایان

عفونت دستگاه ادراری فوقانی روی کلیه‌ها تاثیر می‌گذارد، اگر باکتری‌های عامل عفونت از کلیه به خون منتقل شوند، می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد. این بیماری که یوروسپسیس نامیده می‌شود، می‌تواند منجر به  فشارخون، شوک و مرگ شود.

علائم عفونت دستگاه ادراری فوقانی چیست؟

درد و حساسیت در ناحیه پشت و پهلو، لرز، تب، تهوع و استفراغ

چگونه عفونت ادراری را درمان کنم؟

درمان عفونت ادراری به علت عفونت بستگی دارد. در بیشتر موارد باکتری‌ها عامل عفونت هستند که درمان آن با آنتی بیوتیک صورت می‌گیرد. در خصوص عفونت‌های ویروسی آنتی وایرال‌ها و عفونت‌های قارچی با آنتی فونگال‌ها درمان می‌شود.

بر اساس اینکه کدام ناحیه از دستگاه ادراری آلوده شده باشد آنتی بیوتیک متفاوتی تجویز می‌گردد. عفونت دستگاه ادراری تحتانی معمولا با آنتی بیوتیک خوراکی و عفونت‌های دستگاه ادراری فوقانی با آنتی بیوتیک‌های تزریقی (معمولا تزریق وریدی) درمان می‌شوند.

برای انتخاب موثرترین آنتی بیوتیک که باکتری‌ها به آن مقاوم نباشند از کشت ادرار و آنتی بیوگرام استفاده می‌شود.

درمان خانگی عفونت ادراری

برای درمان عفونت ادراری هیچ گونه درمان خانگی وجود ندارد اما راه‌هایی وجود دارد که به درمان دارویی کمک می‌کند و اثر بخشی آن را افزایش می‌دهد. میوه کرن بری یا زغال اخته حاوی مواد موثری است که از رشد بسیاری از باکتری‌های مولد عفونت ادراری و آلوده شدن مثانه جلوگیری می‌کند.

آیا می‌دانید چنانچه عفونت ادراری درمان نشود چه عوارضی دارد؟

بهتر است عفونت ادراری هر چه سریع‌تر درمان شود، چرا که عفونت درمان نشده بسیار سریع در بدن گسترش پیدا می‌کند. درمان عفونت دستگاه ادراری تحتانی به مراتب راحت‌تر است و اگر عفونت به دستگاه ادراری فوقانی گسترش پیدا کند به دلیل مشکل بودن درمان، سریعا به خون انتقال پیدا کرده و عامل سپسیس (انتقال باکتری به خون) می‌شود که تهدید کننده حیات است.

راه‌های تشخیص عفونت دستگاه ادراری

برای تشخیص عفونت ادراری در ابتدا یک نمونه ادرار از بیمار گرفته می‌شود تا از نظر آلودگی میکروبی بررسی شود. برای گرفتن نمونه ادرار مهم‌ترین و ابتدایی‌ترین اصل نمونه گیری صحیح است. این به این معناست که ادرار جمع آوری شده باید از میانه ادرار خارج شده از مثانه وارد ظرف نمونه گیری شود، چرا که معمولا ابتدای ادرار، آلوده به باکتری‌ها و قارچ‌های سطح پوست است و باغث ایجاد خطا در آزمایش می‌شود.

یکی از موارد نشان دهنده عفونت ادراری، وجود گلبول‌های سفید (WBC) درون ادرار است. علاوه بر این پس از کشت، ادرار از نظر وجود آلودگی باکتریایی و یا قارچی بررسی می‌شود که نتایج آن به انتخاب پزشک جهت تجویز دارو کمک می‌کند.

در مواردی که پزشک به عفونت دستگاه ادراری فوقانی مشکوک است علاوه بر آزمایش ادرار، از آزمایش کامل خون WBC(Complete Blood Count) و کشت خون کمک گرفته می‌شود.کشت خون تعیین کننده وجود یا عدم وجود باکتری در خون است.

اگر فردی دچار عفونت عود کننده دستگاه ادراری شود، پزشک معالج ناهنجاری یا انسداد در دستگاه ادراری فرد را بررسی می‌کند. برخی از مواردی که پزشک تجویز می‌نماید از این قرار است:

1. سونوگرافی که با استفاده از آن تصویری از اندام‌های دستگاه ادراری گرفته می‌شود.
2. پیلوگرام داخل وریدی (IVP) که شامل تزریق رنگ به بدن است، بعد از اینکه رنگ از مجاری ادرار عبور می‌کند، توسط اشعه ایکس می‌توان دستگاه ادراری را بررسی کرد.
3. سیستوسکوپی، در این روش با استفاده از یک دوربین کوچک داخل مثانه بررسی می‌شود. گاهی با این روش از مثانه نمونه برداری می‌شود تا پزشک مثانه را از نظر التهاب و یا سرطان بررسی نماید.
4. سی تی اسکن، برای گرفتن عکس‌های کوچکتر با جزئیات بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

دلایل و فاکتورهای خطر عفونت دستگاه ادراری

1. سن (در سنین بالاتر بیشتر اتفاق می‌افتد)
2. کاهش فعالیت بعد از جراحی و یا بیش از حد در رختخواب بوده‌اند (استراحت مطلق)
3. سنگ کلیه
4. وجود عفونت دستگاه ادراری در گذشته
5. وجود ناهنجاری و یا انسداد در دستگاه ادراری مثل پروستات بزرگ، سنگ کلیه و برخی سرطان‌ها
6. استفاده طولانی مدت از کاتترهای ادراری (مثل سوند) که فضای مناسب برای رشد باکتری‌ها و گسترش آن‌ها به مثانه را فراهم می‌کنند.
7. دیابت، مخصوصا زمانی که بیماری کنترل نشده باشد.
8. بارداری
9. ناهنجاری‌های زمان تولد
10. ضعف سیستم ایمنی

در خصوص خانم ‌ها این نکته حائز اهمیت است که طول و محل قرار گیری مجاری ادرار در زنان احتمال ابتلا به این عفونت را افزایش می‌دهد. مجرای ادرار در خانم‌ها بسیار نردیک به مقعد و مهبل است، در نتیجه باکتری‌هایی که به طور طبیعی در مهبل و یا مقعد قرار دارند (فلور نرمال) می‌توانند منجر به عفونت مجرای ادراری و مثانه در خانم‌ها شوند.

فعالیت جنسی

در هنگام فعالیت جنسی، فشاری که روی دستگاه ادراری خانم‌ها وجود دارد می‌تواند باکتری‌ها را از اطراف مقعد به مثانه منتقل کند. بیشتر خانم‌ها بعد از مقاربت باکتری‌هایی را از طریق ادرار دفع می‌کنند. با این وجود بدن طی 24 ساعت این باکتری‌ها را از بین می‌برد. باکتری‌های موجود در روده ویژگی‌هایی دارند که به آن‌ها اجازه می‌دهد تا به مثانه بچسبند.

اسپرم کش‌ها

اسپرم کش‌ها با افزایش حساسیت پوستی خطر ورود باکتری‌ها به مثانه و در نتیجه احتمال ابتلا به عفونت دستگاه ادراری را افزایش می‌دهند.

دیافراگم

استفاده از دیافراگم در خانم‌ها، ممکن است باعث ایجاد فشار به مجرای ادرار و در نتیجه کاهش تخلیه مثانه شود که این امر منجر به ایجاد عفونت می‌شود.

کاهش سطح استروژن

بعد از یائسگی، کاهش سطح استروژن باعث تغییر باکتری‌هایی طبیعی واژن و افزایش احتمال ابتلا به این عفونت می‌شود.

جلوگیری از عفونت دستگاه ادراری (UTI)

نوشیدن 6 الی 8 لیوان آب در روز

عدم نگه داشتن ادرار به مدت طولانی

در صورت وجود هر گونه بی اختیاری ادرار یا مشکل در تخلیه ادرار به پزشک مراجعه نمایند

با این حال، عفونت دستگاه ادراری در خانم‌ها بیشتر از آقایان رخ می‌دهد که طبق تحقیقات مختلف این نسبت 8 به 1 است. برخی امکانات خاص ممکن است به جلوگیری از عفونت ادراری در خانم‌ها کمک کند. در مورد خانم‌های یائسه تجویز استروژن موضعی توسط پزشک معالج تا حد زیادی کمک کننده است.

در مواردی که فعالیت جنسی عامل عود عفونت ادراری باشد معمولا پزشکان آنتی بیوتیک‌های پیشگیرانه را بعد از فعالیت جنسی تجویز می‌کند که خطر ابتلا به عفونت کاهش یابد.

عفونت دستگاه ادراری در بارداری چگونه اتفاق می‌افتد؟

در دوران بارداری به دلیل رشد جنین، به مثانه و مجاری ادراری فشار وارد می‌شود و این فشار باعث به دام انداختن باکتری‌ها، یا نشت ادرار می‌شود که خود احتمال ابتلا به عفونت ادراری را بالا می‌برد.

منابع علمی:

dx.doi.org/10.1136/bmjopen-2016-015233

ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3749018/

niddk.nih.gov/health-information/urologic-diseases/kidney-infection-pyelonephritis

ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18519018

cdc.gov/getsmart/community/for-patients/common-illnesses/uti.html